«بازتاب گهر»؛ زهره علامی- داستان تغییر سهمیه بندی بنزین از روزهای پایانی آذرماه سالجاری و با اجرای این طرح در دو جزیره کیش و قشم شروع شد، در آن زمان نامه‌ای در فضای مجازی دست به دست می شد که از برنامه دولت برای اختصاص سهمیه بنزین به هر کدملی خبر می داد.
براساس تصمیم ستاد هماهنگی اقتصادی دولت پس از اجرای آزمایشی طرح اختصاص سهمیه بنزین به افراد به جای خودروها در جزیره قشم و کیش، هیات وزیران براساس نتایج حاصل از اجرای این طرح در خصوص تعمیم آن به کل کشور تصمیم‌گیری می کنند.
البته این خبر توسط وزیر اقتصاد تکذیب شد، اما پیش از آن فریدون عباسی، عضو کمیسیون انرژی مجلس محتوای نامه معاونت اقتصادی رییس جمهور درباره افزایش قیمت بنزین را تایید کرده بود.
جزییات طرح تغییر سهمیه بندی بنزین
براساس طرح اختصاص بنزین به افراد به جای خودرو که نخستین بار در سال ۹۸ از سوی اندیشکده حکمرانی دانشگاه شریف مطرح شد، تمام مردم چه کسانی که صاحب خودرو هستند و چه کسانی که خودرو ندارند، بر حسب کارت ملی و با شرط اینکه یک سال در ایران اقامت داشته باشند، ماهانه ۱۵ لیتر بنزین ۱۵۰۰ تومانی می‌گیرند.
با اجرای این طرح، افرادی که به هر دلیلی امکان فروش سهمیه خود یا انتقال آن به دیگری را نداشته باشند، بعد از مدت مشخصی مبلغ آن را به صورت فروش خودکار، در حساب خود دریافت خواهند کرد.
درصورتی که طرح تغییر سهمیه بندی بنزین اجرایی شود، هیچ تغییری در وضعیت قیمت بنزین چه یارانه‌ای و چه آزاد اعمال نمی شود؛ به طوری که ارائه بنزین یارانه‌ای با ۱۵۰۰ و آزاد ۳۰۰۰ تومان ادامه خواهد داشت،ضمن اینکه تغییری هم در میزان سهمیه خودروهای عمومی یعنی تاکسی و تاکسی‌های اینترنتی ایجاد نمی‌شود.
موافقان و مخالفان طرح
طرح تخصیص سهمیه بنزین به افراد به جای خودرو از همان آغاز با انتقادات زیادی از سوی کارشناسان اقتصادی مواجه شد به گفته منتقدان، این طرح نه مصرف بنزین را کاهش می‌دهد و نه قاچاق را و تنها نتیجه آن هم افزایش تورم است.
آنها معتقدند که هدف دولت از سهمیه‌بندی مجدد بنزین، تامین کسری بودجه و مشکلات ناشی از مصرف بنزین است، درواقع چون مصرف بنزین در ایران رکورد زده و به بالاترین حد ممکن رسیده و حتی مساله واردات بنزین هم مطرح شده، دولت با اجرای این طرح می خواهد این مشکلات را حل کند اما این طرح ظرفیت چنین نتایجی را ندارد.
از سوی دیگر طرفداران تخصیص بنزین به افراد به جای خودرو، می گویند که بنزین به دلیل ارزان بودن قاچاق می‌شود و با افزایش قیمت بنزین و حذف بنزین سهمیه‌ای، امکان قاچاق بنزین به حداقل می‌رسد.
استدلال وزیر نفت برای اجرای طرح اختصاص بنزین به افراد به جای خودرو این است که ۲۷ میلیون کارت سوخت داریم و یارانه پرداخت می‌کنیم اما آن بخش از جامعه که خودرو ندارند، بهره‌ای از یارانه بنزین نمی برند
به گفته جواد اوجی دولت قصد دارد که بنزین را به صورت عادلانه بین همه مردم توزیع کند تا همه هموطنان از این نعمت بهره‌مند شوند.
با وجوداینکه طرفداران این طرح تغییر سهمیه بندی بنزین را برای کاهش قاچاق و تخصیص عادلانه بنزین پیشنهاد می کنند، دبیرکل اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی ایران معتقد است که میزان قاچاق بنزین با این راهکار کاهش نمی یابد و برای کاهش قاچاق سوخت باید تدابیر دیگر اندیشید زیرا محل‌های قاچاق بنزین مشخص است و سیستم‌های کنترلی باید با مدیریت صحیح آن را کاهش دهند.
فریدون اسعدی، درباره تخصیص عادلانه بنزین با اجرای این طرح را هم رد می کند و می‌گوید: باید با روش‌های مناسب‌تری رویه غلط کنونی را اصلاح کنیم چون اجرای این سیاست غلط در نهایت به خود مردم فشار می‌آورد.
واکنش بهارستانی ها
درحالی که قرار است پس از موفقیت آمیز بودن تغییر سهمیه بندی بنزین در دو جزیره قشم و کیش، این طرح به کل کشور تعمیم داده شود اما رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی می گوید: اختصاص سهمیه بنزین به هر کدملی قطعی نیست و صرفاً یک ایده است که از سوی دولتمردان مطرح شده و وزیر نفت باید هفته آینده در مجلس توضیحاتی را در این خصوص ارائه کند.
فریدون حسنوند، اظهار می کند: برای اجرای این کار باید آمار و جمعیت هر منطقه را داشته باشیم و زیرساخت‌های آن هم فراهم شده باشد اما هنوز هیچ چیزی در دولت در این باره تصویب نشده و مجلس شورای اسلامی هم نظری نداده است.
او می گوید: بسیاری از مردم نوع تغییر سهمیه‌بندی سوخت یا دادن سهمیه به خودرو یا افراد را به نوعی افزایش قیمت یا بسترسازی برای افزایش قیمت سوخت تلقی می‌کنند که می تواند در جامعه التهاب ایجاد کند و اجرای این اقدامات باید با در نظر گرفتن پیوست‌های امنیتی، اقتصادی و اجتماعی باشد.
رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی تصریح می کند:تخصیص سهمیه بنزین به هر کد ملی یک ایده ناقص است و مجلس این طرح را جهت اصلاح وضع موجود، تنها راه‌حل ممکن نمی‌داند.
چه باید کرد؟
اگرچه اغلب کارشناسان اقتصادی سرنوشت طرح تغییر سهمیه بندی بنزین را ناموفق ارزیابی می کنند اما با توجه به اینکه آمارها نشان می دهد که دولت روی هر لیتر بنزین چندین هزار تومان یارانه پرداخت می‌کند و یارانه پنهان انرژی در ایران حدود ۹۰۰ هزار میلیارد تومان است، این سوال مطرح می شود که دولت چگونه می تواند قیمت بنزین را اصلاح کند؟
به گفته کارشناسان اصلاح قیمت بنزین، شیب مناسب و مشخصی دارد و تخصیص سهمیه بنزین به هر کد ملی به معنای ایجاد شوک قیمتی است نه اصلاح آن.
درواقع اگرچه تصحیح سیاست غلط کنونی ضروری است اما اصلاح آن نیاز به زیرساخت و بستر مناسب سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی دارد و در حال حاضر کشور به لحاظ اقتصادی بستری برای چنین شوک قیمتی نداشته باشد و اجرای آن بدون پیوست های مورد اشاره تبعاتی را در جامعه ایجاد خواهد کرد.
