هر روز یک میلی متر و سالانه ۳۶ سانتی متر از زمین در تهران نشست می کند به طوری که خشکسالی و برداشت نامتعارف آب از چاه‌های غیرمجاز، علاوه بر خشک شدن دیگر چاه‌ها و مشکل در تامین آب شرب باعث فرونشست زمین در دشت ورامین و دشت تهران، کرج و شهریار شده است.
به گزارش خبرنگار اقتصادی ایلنا، بحران آب از موضوعاتی است که گوش همه ایرانی ها با آن آشنا است. امروز کم آبی فراتر از یک مشکل معمولی به یک بحران چند وجهی در ایران و البته در بسیاری از نقاط جهان تبدیل شده که از جمله تبعات آن نیز فرونشست زمین است.
پدیده فرونشست سطح زمین ناشی از عوامل طبیعی و فعالیت‌های انسانی در نقاط مختلف دنیا رخ می دهد در ایران نیز طی سال‌های اخیر به دلیل برداشت بی رویه از آبهای زیرزمینی، خشکسالی و عوامل دیگر به وجود آمده و موجب آسیب‌های جدی به زمین‌های کشاورزی، ساختمان‌های مسکونی، جاده‌ها و دیگر سازندها و بروز خسارت‌های زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی شده است.
فرونشست ها عمدتا در نواحی آهکی و کارستی و یا در نواحی با برداشت بیش از حد مجاز از آبهای زیرزمینی اتفاق می افتد و رشد جمعیت همراه با گسترش بى رویه بهره بردارى از آب در مقاصد کشاورزى و صنعت، با اثرات نامطلوب زیادى درجنبه هاى کمى و کیفى منابع آب همراه بوده است. افزایش روز افزون بهره بردارى از آب هاى زیر زمینى به نشست یا فرو ریزش سطح زمین مى تواند منجر شود. پدیده فرونشست ممکن است به صورت نشست تدریجی یا ناگهانی سطح زمین و به هر دو علت طبیعی یا در اثر فعالیت بشر ایجاد شود.
در بین شهرهایی که دچار کم آبی و بروز پدیده فرونشست هستند تهران و شهرهای اطراف به دلیل میزان بالای جمعیت و تراکم ساختمان و سازه نگران کننده تر است.
طبق برخی گزارش ها هر روز یک میلی متر و سالانه ۳۶ سانتی متر از زمین در تهران نشست می کند به طوری که خشکسالی و برداشت نامتعارف آب از چاه‌های غیرمجاز، علاوه بر خشک شدن دیگر چاه‌ها و مشکل در تامین آب شرب باعث فرونشست زمین در دشت ورامین و دشت تهران، کرج و شهریار شده و این مناطق را که تا پیش از این قطب کشاورزی در منطقه به حساب می‌آمدند در معرض نابودی قرار داده است.
در همین ارتباط محمدرضا بختیاری مدیر عامل آب منطقه ای تهران به فرونشست زمین در دشت ورامین که بیشترین آسیب را از این پدیده متحمل می شود، اشاره داشته و می گوید: سالانه حدود یک متر و ۳۰ سانتی متر افت آب زیرزمینی در این منطقه داریم و حدود ۱۶ سانتی متر فرونشست نیز فرونشست رخ می دهد.
وی اظهار می دارد: سالیانه حدود ۳۷۰ میلیون متر مکعب از منابع آب زیرزمینی در دشت ورامین برداشت می شود که از این میزان ۳۴۰ میلیون متر مکعب مربوط به چاه های مجاز و ۳۰ میلیون متر مکعب مربوط به چاه های غیر مجاز است.
بختیاری تصریح می کند: اگر ۸۵ میلیون متر مکعبی که دشت منفی است حساب کنیم و کل چاه های غیر مجاز را هم ببندیم، ۵۰ تا ۶۰ میلیون متر مکعب کم داریم که به این معنا است که علاوه بر بستن چاه های غیر مجاز باید برداشت از چاه های مجاز را هم کنترل کنیم، زیرا برخی اضافه برداشت دارند و برخی نیز باید برداشت شان محدود شود.
پیشتر نیز وزیر نیرو چیت‌چیان وزیر نیرو گفته بود: مسئله فرونشست زمین به دلیل مصرف بیش از حد آبهای زیرزمینی یک پدیده شناخته شده و یکی از خطراتی است که ایران را تهدید می‌کند که البته این مسئله تنها مختص دشت‌های تهران نمی‌شود.
به گفته وی تنها چاره این مسئله اجرای طرح تعادل‌بخشی آبهای زیرزمینی است اما من به صراحت می‌توانم اعلام کنم که اگر طرح تعادل‌بخشی متوقف شود و برداشت در چاه‌های غیرمجاز ادامه یابد، قطعا مسئله فرونشست می‌تواند به تجهیزات شهری آسیب‌های جدی وارد کند.
وزیر نیرو همچنین گفته که با بیان اینکه با توجه به تصمیم شورای عالی آب اجرای طرح تعادل‌بخشی سرعت خوبی پیدا کرده که انتظار می‌رود بتوانیم نتایج خوبی را نیز از این طرح اتخاذ کنیم.
مدیر عامل آب منطقه ای تهران هم با اشاره به راهکارهای حل بیلان منفی منابع آبی تهران بیان می کند: یکی از راه ها بستن چاه های غیر مجاز است که در این راستا سال گذشته حدود ۱۸۰ حلقه چاه غیر مجاز را مسدود کردیم که ۱۰ میلیون متر مکعب آب ذخیره شد.
وی می افزاید: در حال حاضر حدود ۳۲۰۰ حلقه چاه مجاز و غیر مجاز در دشت ورامین وجود دارد که از این تعدادحدود ۱۷۶۰ حلقه چاه مجاز و بقیه غیر مجاز است و از ۳۷۰میلیون متر مکعبی که از منابع آب زیرزمینی برداشت می شود ۳۴۰ میلیون متر مکعب مربوط به چاه های مجاز و ۳۰ میلیون متر مکعب مربطوط به چاه های مجاز است یعنی از ۱۴۰۰ چاه غیر مجاز ۳۰ میلیون متر مکعب برداشت می شود و بقیه مربوط به چاه های مجاز است. این ارقام نشان می دهد که چاه های مجاز با دبی بالا برداشت می کنند که برای حل این موضوع باید کنتور هوشمند نصب شود، چاه های غیر مجاز بسته شوند و تغذیه مصنوعی داشته باشیم.
به هر روی تنها راهکار مقابله با فرونشست، متوقف کردن روند رو به رشد برداشت و مصرف است و با شیوه‌هایی که برای احیا و تعادل‌بخشی آبخوان‌ها به‌کار می‌بریم، باید نخست، برداشت‌ها کنترل شود تا در سطح تجدیدشوندگی بتوانیم با تغذیه مصنوعی، منابع آبی زیرزمینی را تجدید و احیا کنیم چرا که فرونشست زمین یک پدیده دائمی و غیرقابل بازگشت است، اما باید با ثابت نگه داشتن شرایط برای سازه‌ها و تاسیسات ایجاد شده، اقداماتی را انجام دهیم که دچار آسیب کمتری شویم؛ این موضوع باعث خواهد شد تا نرخ رو به افزایش فرونشست ثابت بماند و پایتخت ایران فرو نرود.
